Η μέντα είναι ένα από τα πιο γνωστά βότανα στον κόσμο. Καλλιεργείται παντού και χρησιμοποιείται για να νοστιμίσει σχεδόν οτιδήποτε. Κατάγεται από την Ασία και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.
Το όνομα μέντα προέρχεται από το λατινικό mentha, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το αρχαιοελληνικό μίνθη. Συναντάται και με την ονομασία ηδύοσμος.
Η γνωστή μας Μέντα είναι υβρίδιο φυσικής διασταύρωσης της menta aquatica (μέντα η υδροχαρής) και menta spicata (δυόσμος) και είναι γνωστή από την πρώιμη αρχαιότητα για τις φαρμακευτικές και αποσμητικές της ιδιότητες.
Είναι πολυετές φυτό, ποώδες και αρωματικό, της οικογένειας των χειλανθών των εύκρατων περιοχών. Έχει χαρακτηριστικά τετράγωνα στελέχη με ζαρωμένα, λογχοειδή φύλλα και μικρά ροζ ή λευκά λουλούδια που ανθίζουν στα μέσα του καλοκαιριού.
Η καλλιέργεια και η συντήρησή της είναι πολύ εύκολες, καθώς η μέντα πολλαπλασιάζεται πολύ γρήγορα, μέσω υπόγειων ριζωμάτων. Μπορείτε όμως, για να έχετε υπό έλεγχο το φυτό, να το καλλιεργείτε σε γλάστρες. Σπείρτε την άνοιξη ή πάρτε ριζικά μοσχεύματα ή διαιρέστε συστάδες. Στη μέντα αρέσει το πλούσιο, υγρό χώμα, ο πολύς ήλιος ή η διάστικτη σκιά στις ζεστές περιοχές.
Η μέντα μπορεί να ευδοκιμήσει σε ποικιλία κλιμάτων και εδαφών. Άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης για τη μέντα είναι 17° C και, όταν αρδεύεται τακτικά, αντέχει και στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού. Η μέντα είναι πολύ απαιτητική σε νερό και σε πολύ θερμό καιρό, έτσι, η καλλιέργεια μπορεί να χρειασθεί και τρία ποτίσματα την εβδομάδα.
Η συλλογή των φύλλων της πρέπει να γίνεται κατά την ωρίμανση του φυτού. Μπορείτε να μαζεύετε τα φύλλα αλλά και ολόκληρους τους βλαστούς, όταν είναι ακόμη νέοι και φρέσκοι.
Υπάρχουν 26 περίπου είδη μέντας. Στην Ελλάδα, τα κυριότερα είδη είναι η Μίνθη η πιπερώδης, από της οποίας τα φύλλα και τα άνθη παίρνουμε το λάδι, που περιέχει μινθόλη και χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική, την ποτοποιία και την ιατρική.
H Μίνθη η σταχυώδης, κοινώς δυόσμος ή βάλσαμο. Έτσι ονομάζεται η ρωμαϊκή μέντα και χρησιμοποιείται για αφεψήματα και σιρόπια.
H Μίνθη η γλήχων, που χρησιμοποιείται κυρίως για να αρωματίζονται τα φαγητά.
H Μίνθη η αρουραία που είναι διαδεδομένη στους κάμπους και στους αγρούς.
Η Μίνθη η στρογγυλόφυλλος που ανθίζει το καλοκαίρι και συλλέγεται το φθινόπωρο και συναντάται σε χέρσες περιοχές και αναχώματα ως αγριόχορτο.
Η καλλιέργεια της μέντας για παραλαβή αιθέριου ελαίου άρχισε στην Ελλάδα το 1956. Η πρώτη φυτεία δοκιμαστικής καλλιέργειας, εγκαταστάθηκε σε έκταση 90 στρεμμάτων του Σταθμού Γεωργικής Ερεύνης Αλιάρτου (Κωπαΐδα). Από εκεί και έπειτα, η μέντα καλλιεργείται και σε άλλες περιοχές της χώρας.
Συστατικά
Η μέντα έχει έως και 2% αιθέριο έλαιο (που περιέχει μενθόλη, μενθόνη και ιασμόνη), τανίνες και πικρό στοιχείο. Περιέχει βιταμίνη Α, C, Β12, Β3 και φολικό οξύ, μαγνήσιο και σίδηρο, ασβέστιο και μαγγάνιο. Η μέντα αποτελεί μια εξαιρετική πηγή μεταλλικών στοιχείων όπως το κάλιο. 100 γραμμάρια φρέσκιας μέντας παρέχουν 569 mg καλίου.
Ιστορία και παράδοση της Μέντας
Η μέντα αναφέρεται ως μαλακτικό του στομάχου, στον πάπυρο Έμπερς, το αρχαιότερο ιατρικό κείμενο, στην αρχαία Αίγυπτο. Από εκεί, η μέντα πέρασε στην Παλαιστίνη, όπου χρησίμευε σαν μέσο πληρωμής των φόρων.
Στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο, ο Χριστός απευθυνόμενος στους Φαρισαίους αναφέρει τη μέντα: «Πληρώνετε φόρους μέντας… Αλλά δεν ενδιαφέρεστε για τη δικαιοσύνη και την αγάπη του Θεού».
Κατά την ελληνική μυθολογία, ο Πλούτωνας, ο θεός του Άδη, ερωτεύτηκε την όμορφη νύμφη Μίνθη. Η γυναίκα του Πλούτωνα, Περσεφόνη, ζήλεψε τη Μίνθη και τη μεταμόρφωσε σε φυτό. Ο Πλούτωνας, μη μπορώντας να την επαναφέρει στη ζωή, της χάρισε υπέροχο άρωμα.
Κατά μια άλλη εκδοχή, η Μίνθη ήταν Νύμφη του υποχθόνιου κόσμου, που ο Άδης επιζήτησε να κάνει ερωμένη του. Η Περσεφόνη ή, κατ’ άλλους συγγραφείς, η Δήμητρα καταδίωξε τη Μίνθη και την ποδοπάτησε ή όπως λένε άλλοι, την κατακρεούργησε. Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου της, ο Άδης δεν έκανε καμία κίνηση για να τη βοηθήσει. Περιορίστηκε να τη μεταμορφώσει σε ένα φυτό, που ξαφνικά φύτρωσε για πρώτη φορά στο βουνό Μίνθη της Τριφυλίας. Είναι η γνωστή μέντα, αφιερωμένη από τότε στο θεό του σκοταδιού.
Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι συνήθιζαν να προσθέτουν μέντα στο γάλα για να το συντηρούν και πρόσφεραν το βότανο ύστερα από ένα γεύμα ως χωνευτικό.
Στην Αρχαία Ελλάδα, ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός χρησιμοποιούσαν την μέντα κατά της δυσπεψίας, κατά των νευρικών διαταραχών, κατά των ιλίγγων, της αϋπνίας, της γαστρίτιδας, του βήχα, του κρυολογήματος, του πονόλαιμου και ως αντισπασμωδικό.
Οι Έλληνες επίσης, τη θεωρούσαν αναζωογονητική για το μυαλό και φάρμακο για τον πονοκέφαλο (μία αντίληψη που ισχύει έως και σήμερα).
Ο Πλίνιος υποστήριζε ότι η μέντα αναζωογονεί το πνεύμα και σύστηνε την παρουσία της στις αίθουσες ασθενών, ώστε να διευκολύνεται η ανάρρωσή τους. Ο Διοσκουρίδης τη θεωρούσε θερμαντική και κατά συνέπεια αφροδισιακή.
Οι Κινέζοι και οι Άραβες γιατροί χρησιμοποιούσαν τη μέντα ως τονωτικό και χωνευτικό, καθώς και για τη θεραπεία των κρυωμάτων, του βήχα και του πυρετού. Οι Άραβες ιδιαίτερα, λατρεύουν τη μέντα και τη θεωρούν ως ιδιαίτερα αφροδισιακή.
Η Σεχραζάτ, που διηγούνταν στο Σουλτάνο τις ιστορίες στις Χίλιες και Μία Νύχτες, οφείλει ίσως τη ζωή της σε μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας, που της σερβίριζαν κάθε μέρα, πριν ξημερώσει, την ίδια πάντα ώρα, για να μπορεί να συνεχίζει τις ιστορίες του Σεβάχ του Θαλασσινού και του Αλαντίν. Ακόμη και ο Σαίξπηρ την αναφέρει, μαζί με τη λεβάντα και το δεντρολίβανο, ως διεγερτικό για τους κυρίους της μέσης ηλικίας.
Θεραπευτικές δράσεις, ιδιότητες και χρήσεις της Μέντας
Τσάι Μέντας
-Μπορεί να έχει θετική επίδραση στα συμπτώματα του πολυ-κυστικού συνδρόμου ωοθηκών.
-Για τη θεραπεία της διάρροιας, γαστρικό πυρετό ή τοξικές λοιμώξεις.
-Φαίνεται ότι βοηθάει τη μνήμη, για αυτό το λόγο, συνιστάται σε περιόδους εξετάσεων.
-Είναι αντισπασμωδική. Ηρεμεί το λείο μυ που διατρέχει το πεπτικό σύστημα, μειώνοντας τους μυικούς σπασμούς.
-για πεπτικά προβλήματα, βοηθάει ανθρώπους που πάσχουν από το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου.
-Μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του έλκους και στη διέγερση των εκκρίσεων της χολής.
-Προκλινικές έρευνες υποδεικνύουν ότι η μέντα προστατεύει από τις βλάβες στο DNA, που προξενούνται από τη ραδιενέργεια και το θάνατο των κυττάρων.
-Στα συμπτώματα του κρυολογήματος και της γρίπης με την απεμπλοκή σε αναπνευστικές διόδους και στο αναπνευστικό.
-Είναι βοηθητική στους πονοκεφάλους.
-Μελέτη του 2009 είχε ως εύρημα ότι η εισπνοή αιθέριου ελαίου μέντας είχε την ικανότητα να μειώνει τάχιστα τη φλεγμονή της φυματίωσης.
-Είναι γνωστή για τις καταπραϋντικές της ιδιότητες κατά των πόνων αλλά και των δηγμάτων των εντόμων.
-Βοηθάει σε ρινικές αλλεργίες και συστήνεται σε περιπτώσεις άσθματος, της βρογχίτιδας και της γρίπης, λόγω της αντισπασμωδικής και ηρεμιστικής ιδιότητά της.
-Η ιγμορίτιδα μπορεί να αντιμετωπιστεί με την μέντα, επειδή η μενθόλη διεγείρει τη ρινική βλεννογόνο μεμβράνη.
-Η μέντα φαίνεται να έχει προστατευτικές ιδιότητες σε ασθενείς με καρκίνο, που υποβάλλονται σε ακτινοβολία.
-Εργαστηριακές έρευνες έχουν αποδείξει ότι σκοτώνει τον ιό του έρπητα του στόματος και των γεννητικών οργάνων.
-Η μέντα δρα ως ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό, προστατεύοντας το σώμα από το σχηματισμό των καρκινικών κυττάρων.
-Δρα επίσης, ως ήπιο ηρεμιστικό και έχει καταπραϋντικές ιδιότητες.
-Χρησιμοποιείται στη θεραπεία της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn.
-Ανακουφίζει από μικρούς ή μεγάλους πόνους, όπως μυϊκές κράμπες και διαστρέμματα.
-Περιορίζει τη ναυτία και την τάση για εμετό. Βοηθά στην απαλλαγή των εμετών της εγκυμοσύνης και της ναυτίας στα ταξίδια.
-Παρέχει μια αίσθηση δροσιάς στο δέρμα σε ήσσονος σημασίας εγκαύματα, φαγούρα, και για κοινούς ερεθισμούς του δέρματος.
-Καθαρίζει το δέρμα από μαύρα στίγματα και ακμή, χάρη στην αντιβακτηριδιακή της δράση.
-Στη δυσμηνόρροια, ανακουφίζει από τον πόνο και μειώνει τη σχετική ένταση.
-Είναι ένα εξαιρετικό καθαριστικό του αίματος.
-Κατά της κακής αναπνοής.
-Εξωτερικά, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση από τον κνησμό και τις φλεγμονές.
-Το έλαιο της μέντας, εφαρμοζόμενο στο πίσω μέρος του κεφαλιού, μετριάζει τα προβλήματα της ψυχικής κόπωσης, του άγχους, τις καταθλιπτικές καταστάσεις και τους πονοκεφάλους.
-Είναι ισχυρό διεγερτικό και τονωτικό. Διεγείρει τα νεύρα που αντιλαμβάνονται το κρύο και μειώνει τη μετάδοση του πόνου.
-Το αιθέριο έλαιο της μέντας το χρησιμοποιούν για γαργάρες σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας και φλεγμονής στο ρινοφάρυγγα.
-Συνιστάται για τη θεραπεία των ρευματισμών, για την απολύμανση του στόματος και σε περιπτώσεις φλεγμονής του αυτιού.
Άλλες χρήσεις
Έλαιο Μέντας
-Η μέντα χρησιμοποιείται τόσο στη μαγειρική όσο και στη ζαχαροπλαστική.
-Ταιριάζει στα φρούτα αλλά και στα λαχανικά.
-Πολύ συχνά χρησιμοποιείται σαν ρόφημα.
-Χρησιμοποιείται σε οδοντόκρεμες και κρέμες, από τον 6ο αιώνα μέχρι και σήμερα.
-Εξωτερικά, η μενθόλη της μέντας εφαρμόζεται σε προϊόντα που προσδίδουν δροσερή αναπνοή όπως μαστίχες, καραμέλες και διαλύματα. Χρησιμοποιείται σε σαπούνια και γαλακτώματα και δίνει αίσθηση δροσιάς στο σώμα.
-Η μέντα είναι γνωστό εντομοαπωθητικό. Το αιθέριο έλαιό της, εφαρμοζόμενο στο τριχωτό τη κεφαλής για 30 λεπτά πριν από το μπάνιο, μπορεί να σας βοηθήσει να απαλλαγείτε από τις ψείρες. Επαναλάβετε αυτή τη θεραπεία, τρεις φορές την εβδομάδα.
Παρασκευή – δοσολογία
Έγχυμα
Ρίξτε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1 κ.γ ξηρό βότανο και αφήστε το για 10 λεπτά. Αυτό το ρόφημα, μπορείτε να το πίνετε όσο συχνά θέλετε.
Βάμμα
1-2 ml βάμματος τρεις φορές την ημέρα.
Για τον πυρετό
Χρησιμοποιήστε τσάι μέντας που γίνεται από 1 κουταλάκι του γλυκού αποξηραμένα φύλλα μέντας για κάθε φλιτζάνι βραστό νερό.
Για τον πονοκέφαλο
Ρίξτε μερικές σταγόνες έλαιο μέντας στον καρπό σας ή ρίξτε μερικές σταγόνες σε ένα ύφασμα και στη συνέχεια εισπνεύστε το άρωμα. Μπορείτε επίσης, να κάνετε μασάζ, κατευθείαν στο μέτωπο και τους κροτάφους σας.
Ενδιαφέροντα στοιχεία για την Μέντα
-Για τα κρυολογήματα και τη γρίπη, συνδυάζεται καλά με το Ευπατόριο το διατρητόφυλλο, τα άνθη Σαμπούκου και την Αχιλλέα.
-Η μέντα έχει μια κυρίαρχη γεύση, οπότε να τη χρησιμοποιείτε με φειδώ με άλλα βότανα, αν θέλετε να αναδεικνύονται τα ντελικάτα συστατικά τους.
– Τα ποντίκια φαίνεται να αποφεύγουν τη μυρωδιά της μέντας γι’ αυτό και χρησιμοποιείται για την απομάκρυνσή τους.
-Αν θέλετε να κρατήσετε μακριά τις αράχνες από το σπίτι σας, ψεκάστε μέντα γύρω από τα παράθυρα, τις πόρτες σας, και οπουδήποτε νομίζετε ότι είναι αναγκαία.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.
